Bài tùy bút Tết quê khiến bao người xúc động

Năm nay tôi không về quê ăn Tết...

Ở nơi xa, tôi nghe ngọn gió hanh hao thổi về cánh đồng làng mùa đông xao xác. Gió làm khô những vạt cỏ vàng nơi đồng bãi. Gió làm cạn dần những ao làng vùng đồng chiêm trũng quê tôi. Ngày xưa, tết sắp đến là làng tôi rộn rã mùa tát ao bắt cá…

Làng quê tôi hầu như nhà nào cũng có ao ở trước nhà. Cầu ao là nơi rửa ráy, giặt giũ của cả nhà, là nơi chị tôi nghiêng đầu soi bóng. Xung quanh bờ ao rợp mát bóng na, bóng nhãn, có góc khuất cuối vườn tôi hay lỉnh ra những lúc muốn chỉ có một mình. Thuở ấy, mẹ trông vào gánh cá ngày tát ao để nồi bánh chưng có thêm cân thịt, để mâm cỗ tất niên thêm đầy đặn, để ra giêng anh có thêm tấm áo bông đi học đường xa…

Ngày ấy… Tiếng gầu ì ọp hắt nước từ đêm để tảng tảng sáng là nước đã cạn. Bùn đen sền sệt lộ ra và theo đó là lúc nhúc những lưng cá lấm láp rạch theo dòng nước đặc quánh. Bố mẹ nhìn lưng cá, nghe tiếng lạch xạch rặc bùn nước mà cười rạng rỡ hay thở dài. Những lưng trắm đen gồ cao, vùng vẫy tung tóe được bố quan tâm nhất. Rồi cá chép, cá mè nổi lên phờ phạc, cá trôi cá chày mắt đỏ hoe lờ đờ sặc bùn…

Là chàng trai làng quê, dịp tát ao bắt cá là dịp để tôi tỏ rõ tài lẻ. Chẳng còn biết giá rét là gì, tôi như con cá trắm vùng vẫy khắp ao, tung hoành mò bắt. Từ những con cá quả cá rô rúc bùn giỏi nhất đến những con chạch con lươn lủi sâu giấu mình, cá trê với hai ngạnh nhọn sắc… đều được tôi túm chặt lôi lên. Những tiếng cười rộn rã rạng bừng cả ao sâu, ấm cả sáng mùa đông.

Việc bắt cá phải xong sớm để anh gánh ra chợ kịp cho mẹ bán phiên cuối năm. Gần trưa mẹ về với thúng hàng tết, mệt mỏi mà cười rạng ngời. Bố ngửa cổ phả hơi thuốc lào, thanh thản nhìn mẹ thu xếp, em bé hí hửng thử quần áo mới. Từ dưới bếp tỏa lên mùi thơm của nồi cá chép nấu riêu. Chị đang lúi húi tỉa rau diếp sau vườn…

Năm nào mẹ cũng để lại con cá chép hay trắm cỏ to ngon nhất. Nồi cá kho ăn tết luôn được mẹ chăm lo chi chút. Cá tươi rói làm sạch, cắt khúc, để ráo rồi ướp mắm muối, nước hàng cho vừa. Những củ riềng bánh tẻ hồng hào. Vài khúc mía vàng ươm. Mẹ lót dưới đáy nồi những lát riềng mỏng và mía chẻ, xếp từng khúc cá lên. Bếp củi gộc đun âm ỉ, rồi mẹ “quấn” bằng trấu đượm rực hồng. Nước cạn dần, nồi cá tỏa hương thơm ngậy. Những khúc cá màu cánh gián vàng nâu thật đẹp mắt, vẩy cong lên như ngói ta. Khúc cá rắn chắc mà xương nhừ mềm, bùi ngon đậm đà, thơm phức mùi riềng, mùi mật mía.

Tết tuổi thơ với niềm vui được nghỉ học, được mặc quần áo mới, và trong mỗi bước tôi nhảy chân sáo có tiếng leng keng của đồng xu mừng tuổi. Tôi mải mê với những đồng xu mới tinh ấy, “cười ầm tốt đỏ đè tốt đen" bên cỗ bài tam cúc hay ham chơi đến quên về trên sân đáo đầu đình… Đói bụng chạy ù về nhà, lục bánh chưng xanh ăn với miếng cá kho thơm phức, cả nhà cười tôi đánh hết một góc bánh chưng…

Tôi nhập ngũ, làm lính hải quân như mơ ước từ thời ngụp lặn ao nhà. Giữa biển khơi mịt mùng sóng nước, làm bạn với kình ngư vẫn mơ về ao nhà bắt cá. Năm trước tôi được về quê ăn tết. Bố xa rồi. Mẹ chẳng còn phải lo tát ao mới có tiền lo Tết cho con. Tôi vùng vẫy khắp ao bắt những con cá chép, cá rô… Trên bờ ao có ánh mắt rạng rỡ của em yêu khi tôi giơ lên khoe một chú cá lớn. Mẹ vẫn chi chút nồi cá kho ăn Tết. Khúc cá đậm đà thơm thảo Tết quê tôi…

Tết năm nay tôi xa nhà… Mẹ lại ra ngồi góc bờ ao, lặng nhìn cá quẫy. Mẹ đừng buồn mẹ ạ. Và em yêu ấm lòng nhé, anh vẫn luôn ở bên em đấy thôi…